Geneza porteru
Żeby zrozumieć jak mógł powstać porter bałtycki należy zrozumieć fenomen londyńskiego porteru. Na początku XVIII wieku pod presją rosnących podatków na słód londyńskie browary stworzyły nowe piwo. Użyli mniej słodu, ale więcej chmielu żeby zapobiec skwaśnieniu. Leżakowali piwo długo w drewnianych beczkach, aby pozbyć się dymnych posmaków. Nowe piwo szybko zyskało ogromną popularność zwłaszcza wśród jednej grupy konsumentów – porterów. Byli to miejscy tragarze, rozładowujący statki i przenoszący pakunki po całym mieście. Właśnie od nazwy ich profesji nowe piwo zostało nazwane porter.
Porter piwem globalnym
Popularność porteru była tak wielka, że warzące go browary szybko stały się największymi i najbogatszymi browarami na świecie. Budowano ogromne drewniane kadzie do leżakowania porteru, niektóre tak duże że mogło w nich biesiadować 200 osób. Browary warzące portery były też najnowocześniejsze na świecie, wprowadzając takie innowacje jak maszyna parowa, termometr czy cukromierz. A jako że to były czasy Imperium Brytyjskiego, to zbyt na porter nie ograniczał się tylko do Londynu, ani Wielkiej Brytanii. Porter był pierwszym piwem, które eksportowano na cały świat, w tym do krajów basenu Morza Bałtyckiego.
Porter angielski nad Bałtykiem
W połowie XVIII wieku angielski porter warzony przez wielkie, bogate i nowoczesne londyńskie browary był synonimem luksusu, towarem z najwyższej półki. Pijano go na rosyjskim dworze carskim, serwowano go we wszystkich liczących się gospodach w dużych miastach. Nie dziwi zatem, że niektóre browary próbowały uwarzyć porter u siebie. Jednym z pierwszych, a może nawet pierwszym który się tego podjął był szwedzki piwowar Sven Roos, pracujący w browarze Nürnbergs Bryggeri w Sztokholmie. Uwarzył on porter w 1774 roku. Co ciekawe, wtedy używano na nie określenia Engelskt Öl, czyli angielskie piwo. W 1790 roku w Goteborgu powstał pierwszy browar warzący wyłącznie porter, założony przez Szkota Williama Knoxa. W podobnym czasie Anglik Noah Cazalet założył browar warzący porter w St. Petersburgu. W Polsce prawdopodobnie jako pierwszy porter uwarzył Karol Wilhelm Schmidt, około 1800 roku, w browarze w Grudziądzu. Jednak w opinii konsumentów porter angielski był o wiele lepszy i mimo znacznie wyższej ceny był chętniej wybierany niż lokalny odpowiednik.
Napoleon i Rosjanie
W 1806 roku Napoleon Bonaparte wprowadził blokadę kontynentalną, która zatrzymała eksport porteru z Anglii. To spowodowało szybki rozwój browarów warzących porter, co najwidoczniej udało się tak dobrze, że niektórzy piwowarzy zostali oskarżeni o nielegalne sprowadzanie angielskiego porteru. Po upadku Napoleona eksport został szybko wznowiony, a produkcja porteru w Polsce wstrzymana, aż do 1824 roku kiedy tym razem Rosjanie wprowadzili blokadę angielskich towarów. I znowu powstały browary warzące porter, tym razem na większą skalę. W samej Warszawie takich browarów powstało około tuzina, w tym Fabryka Porteru i Piwa Angielskiego. Portery udawały się na tyle dobrze, że kiedy blokada została zniesiona w 1831 roku rodzima produkcja została utrzymana. Około połowy XIX wieku porter warzony w Polsce zaczął być określany jako porter krajowy, dla odróżnienia od angielskiego.
Porter a lagerowa rewolucja
Porter zawsze był piwem górnej fermentacji i tak też był wytwarzany w browarach kontynentalnych. W połowie XIX wieku bardzo szybko popularność zyskała inna metoda – dolna fermentacja. Oryginalnie z Bawarii, ale zyskała popularność dzięki powstaniu piwa Pilsner Urquell – pierwszego pilsa. Nowa metoda wytwarzania piwa szybko stała się standardem w większości browarów, choć akurat te warzące porter opierały się temu dość długo, niektóre nawet do dzisiaj jak fiński Sinebrychoff. Na ten moment nie jesteśmy w stanie powiedzieć kiedy i gdzie powstał pierwszy porter dolnej fermentacji. Można domniemywać, że stało się to w drugiej połowie XIX wieku, w jednym z nowych browarów wybudowanych na wzór niemiecki.
Porter bałtycki jako nowy styl
Przez wszystkie lata historii warzenia porteru na kontynencie piwo to było nazywane po prostu porter, lub porter krajowy. Dopiero w latach 90 tych XX wieku po raz pierwszy styl został określony jako porter bałtycki. I choć pierwszym który użył tego określenia był Bill Yenne, to popularność zyskało dzięki Michaelowi Jacksonowi. Zarówno Bill jak i Michael zauważyli jak różnią się portery warzone w krajach basenu Morza Bałtyckiego od tych, które znali z Wysp Brytyjskich.
Porter bałtycki dzisiaj
Dzięki tzw. piwnej rewolucji portery bałtyckie zyskały drugą młodość.
Dzisiaj warzy się je w wielu wariacjach (więcej o tym tutaj), nie tylko w krajach basenu Morza Bałtyckiego.